In Gallery Untitled zijn op dit moment twee grote zalen ingericht met het werk van Lenny Oosterwijk. Grote, indrukwekkende foto’s van waterreflecties, bossen en velden. Vlak voordat we aan ons interview beginnen is Oosterwijk nog bezig met het geven van water aan de planten in zijn expo-zaal.
Het is een flinke hoeveelheid groen. Palmbomen, monsteras, varens. De fotograaf geeft ze allemaal een flinke slok.
Ben je er klaar voor?
Even nog wat aandacht geven aan deze planten, hoor.
Aandacht en water.
Precies. Essentieel voor de belangrijkste dingen in het leven. Maar af en toe moet je ook een beetje snoeien.
Anders neemt het je huis over?
Nou, dat is het probleem bij mij de hele tijd, natuurlijk. Dat ik aan zoveel dingen aandacht geef.
Met deze woorden vertrekt Lenny nog één keer naar de kraan om de grote gieter bij te vullen. Daarna beginnen we aan het interview.
Kan je wat meer vertellen over die aandacht?
Ik doe heel veel verschillende dingen omdat ik het leuk vind om te doen. Als je dingen aandacht geeft dan groeien ze. De positieve én de negatieve dingen, daar moet je je bewust van zijn. Bij mij loopt het af en toe een beetje uit de hand.
Zijn er dan teveel positieve dingen gaande?
Ik heb dat vooral gemerkt in het begin van mijn fotografie-carrière, toen ik net was afgestudeerd. Dan heb je geld nodig en komt er iets voorbij wat niet bij je past, maar dan doe je het in die overweging wel. Daarna blijven ze je bellen. Het universum kijkt mee en zoiets gaat dan snel andere dingen in de weg zitten die belangrijker zijn.
Ben je daardoor vrij laat begonnen met autonoom werk maken?
Ja. Dat waren ook hele leuke dingen vaak, hoor. Ik was art director van het tofste blad van Nederland, Rails, ik heb veel reizen gemaakt, portretten gedaan. Alles is een optelsom naar nu, dus het is ook niet erg, maar daarom moet je dus wel bewust je aandacht sturen.
Wanneer ben je aandacht gaan geven aan je eigen werk?
Dat was in 2007, door een combinatie van allemaal dingen. Mijn moeder was ongeneeslijk ziek geworden. Ik vond dat heel lastig om los te laten, ik werd echt door elkaar en wakker geschud. Toen ben ik gaan denken: Wat vind ik nou het allerbelangrijkste in het leven?
Natuurlijk de vanzelfsprekende dingen: Je vrienden, je familie, je relatie. Maar ook je eigen creatieve ontwikkeling. Ik miste een autonoom onderwerp. Sommige kunstenaars die gaan dan eerst lang denken en een concept schrijven. Dat past minder goed bij mij. Ik ben gewoon begonnen.
Je bent een echte doener.
In 2007 ben ik gestart met veel fotograferen in de natuur, de plek waar ik het liefste ben. Op een hele organische manier is er toen een concept omheen gegroeid. Er werden steeds meer dingen aan toegevoegd, inhoudelijk en visueel. Ik ging foto’s van waterreflecties maken. Ik vond het heel interessant dat de rivier altijd in beweging is. Mijn Zenmeester zei: “Je hebt een filosoof uit de oude Griekse tijd, Heraclitus, en hij zei dat er niemand twee keer in dezelfde rivier kan stappen.” Heraclitus is ook van Pantha Rhei. “Alles stroomt.”
Ik gaf aandacht aan de rivier, waardoor dat interessant en groter werd. Mijn Zenmeester zorgde er met die opmerking voor dat er ook inhoudelijk wat aan toe werd gevoegd. Die rivier, dat zijn wij allemaal. Dat is de optelsom van alle dingen die verbonden zijn.
Op wat voor manier?
Wij zijn onderdeel van alles wat hier op aarde is en we vergeten weleens dat alles met elkaar te maken heeft.
Nou ja, we merken het tegenwoordig wel. Dat die ecosystemen zeer belangrijk zijn en dat als er radertjes verdwijnen het direct invloed op iets heeft, ook op ons bestaan.
Die symboliek zit ook duidelijk in de rivier. Het beweegt de hele tijd, maar is tegelijkertijd ook één. Al die verschillende stukjes water, die zijn allemaal met elkaar verbonden. Toen ik me dat realiseerde dacht ik: water wordt mijn onderwerp.
Dat was in 2007?
Ik ben toen eerst vier jaar lang bezig geweest met buiten foto’s maken. Kijken in de natuur naar wat ik interessant vond. Visueel en inhoudelijk. Ik heb duizenden clichéplaatjes gemaakt, maar daar moet je nou eenmaal doorheen. Dat is ook niet vervelend, je ziet de hele tijd mooie landschappen. Toen ik uiteindelijk mijn onderwerp te pakken had ben ik me gaan specialiseren in reflecties in water en ben ik daar echt naar gaan zoeken.
Kan je wat vertellen over het werk waar we nu voor staan?
Dit heb ik hier in Rotterdam gemaakt. Je ziet in de reflectie van het water de verschillende grijstinten van de wolken, het blauw van de hemel die dan door de wolken heen schijnt, de bubbeltjes, de stroming, de wind die op de golfjes zit. Maar als je goed kijkt, zie je ook gebouwen van op de Kop van Zuid. Die zijn heel abstract geworden door de vervorming van het water.
Mooi.
Uiteindelijk ben ik ook water gaan verzamelen, letterlijk. Ik ben naar die rivieren en zeeën terug gegaan en heb flesjes gevuld met water. Daar heb ik de coördinaten op gezet van precies die plek waar ik dat water heb gefotografeerd en later dat water heb getapt. Dat geeft het iets poëtisch. Twee keer hetzelfde, maar dan op een heel andere manier.
Het geeft ook heel mooi die veranderlijkheid van water aan, en die verbinding van water waar we het net over hadden. Het zit in de lucht, het zit in jou. Ik weet nog de eerste keer dat ik zo’n visualisatie zag van hoe water een regenwolk is en dan valt het naar beneden. Dan komt het in de rivier en verdampt het en dan gaat het weer omhoog. Dat is eigenlijk een soort proces van constant herboren worden en opnieuw bestaan.
Dat is precies hoe ik het leven zie. Er is geen moment hetzelfde. Het is elke keer een sterven en geboren worden. Alles is in beweging, de hele tijd. Wij ook. We proberen wel houvast te vinden in dingen door ze een naam te geven en door in concepten te denken, maar uiteindelijk is het helemaal niet zo vast. Het is heel belangrijk dat je open blijft staan voor verandering, voor dingen die anders zijn als dat je dacht dat ze waren. Volgens mij word je daar heel gelukkig van. Als je dat kan.
Alles is in beweging en alles is verbonden met elkaar.
Alles is verbonden met elkaar. Maar eigenlijk probeer ik te zeggen dat niets vaststaat. Dus ideeën zijn niet vast, wij zijn niet vast. Net zoals dit krukje, dat is niet vast. Over 100 jaar ziet het er anders uit. Je kan letterlijk fysieke dingen in je hoofd vast hebben zitten en ideeën kunnen vastzitten, maar het ís niet vast. Het is allemaal vloeibaar.
Over vastigheid gesproken: Heb je een vaste manier waarop je water benadert? Als jij bijvoorbeeld denkt: Ik wil hier een foto van maken. Heb je dan een methode? Of is dat ook altijd in beweging?
Wat ik sowieso doe is veel wandelen en de natuur in. Ook omdat ik een hond heb, Kaatje.
Hoe vaak ongeveer? Elke dag?
Sowieso elke dag. Ik neem altijd mijn iPhone mee en daar maak ik dan ook foto’s mee. Dat is voor mij een oefening in kijken. Een muzikant moet zijn instrument elke dag bespelen om er klaar voor te zijn als hij een concert geeft. Dat doe ik ook als ik met de hond wandel en foto’s maak. Daardoor blijf ik scherp. Het is mijn methode om goed te blijven kijken. Als je dat kijken aandacht geeft zorg je ervoor dat je dingen ziet die je daarvoor niet zag.
En dan groeit het.
Ja, en wanneer het moment daar is om zo’n waterfoto te maken ben ik er ook klaar voor.
Mensen kunnen soms bijna niet geloven dat die foto’s onbewerkt zijn. Dat komt dus ook doordat je dingen ziet die je normaal gesproken niet opvallen. Schoonheid is overal, maar je moet wel kijken. Je kan zo de deur uitstappen en snel naar je werk lopen, maar dat is eigenlijk zonde. Als je bewuster bent van de dingen om je heen, dan wordt je leven ook veel mooier.
Wat voor dag was dit?
Dit is een foto van de Noordzee. Hij is gemaakt in Scheveningen en dit was aan het eind van de dag. Ik heb deze foto met een telelens gemaakt, dus je ziet de zon niet, maar je ziet de zon wel in de reflectie van het water. Daarboven zit een hele bijzondere lucht.
Dit is inderdaad één van die foto’s waarvan je op kunstbeurzen de vraag krijgt: “Is dit bewerkt? Het kan haast niet dat dit echt is. “
Ja, nou ja. Ik kan de foto’s laten zien.
Nee, nee, ik geloof je zeker. Maar ik ben vooral benieuwd hoe dit ontstaat.
Dat is door die oefening. Dat je de hele tijd bewust bent dat er supermooie dingen om je heen kunnen zijn. Als je daar dan aandacht aan geeft dan zijn ze er ook ineens.
Het is natuurlijk ook jouw technisch vermogen als fotograaf om het dan vast te leggen zoals het is.
Ja, dat is waar. Kijk, de techniek is natuurlijk belangrijk. Je kan op verschillende manieren belichten. Als ik deze foto anders had belicht dan had hij er heel anders uitgezien. Maar het is wel precies het moment zoals ik het toen ervaren heb. Het is een bijna soort oneindigheid, hè?
Ja, het heeft ook iets buitenaards. Het is een hele bijzondere kleur, een grijsbeige lucht en dan die de horizon superstrak. Ik vind het heel interessant.
Ik heb wel eens met mijn vriendin op een van de Waddeneilanden langs het strand gelopen, toen hadden we het over synchroniciteit. Dat is de theorie van Jung dat je het universum kan prikkelen door je eigen gedachtes. Ik weet niet of dat waar is, maar wat er toen gebeurde, dat was heel frappant. Het was ook een dag als op de foto, met zo’n lucht waarin je je helemaal kan verliezen. Toen zei ik tegen mijn vriendin: “Het zou het echt helemaal afmaken als er een zeehond voorbij zwemt.”
Echt dertig seconden later, tien meter verderop, popt er zo een zeehond op en die kijkt naar ons. Dat heeft te maken met dat bewust kijken. Waarnemen zonder dat je het aan je voorbij laat gaan. Dan zie je dus ineens de dingen die er gewoon wel zijn. Die zeehond was daar een mooi voorbeeld van.
Het zijn flinke werken. Dat doe je natuurlijk met een reden, zo’n grote foto.
Dit is het grootste formaat dat mogelijk is in deze kwaliteit materiaal. 2.32 meter bij 1.57 meter. De kwaliteit is museumwaardig, dat betekent dat die kleuren ook perfect blijven. Ze zijn ingelijst door de lijstermaker Martin Zwaan, die ook de lijsten van Anton Corbijn en Erwin Olaf doet.
En Lenny Oosterwijk.
Ik ben op zoek gegaan naar het het grootste formaat omdat je er dan ook haast bent, als je ervoor staat. Dan kan je je verplaatsen in wat ik ook voelde toen ik daar was. Je kan helemaal opgaan in dat werk, het is bijna meditatief. Net zoals wanneer je zelf voor de zee staat en daar uren naar kan kijken.
Dit werk vind ik ook bijzonder. Omdat ik haast niet kan zien wat boven is en wat onder. Het lijkt wel een schilderij van Pollock. Waar komt dit vandaan?
Ik heb me natuurlijk heel lang gespecialiseerd in water en reflecties. Dat heb ik jaren gedaan, maar dat wil niet zeggen dat ik niet in het bos liep in die tijd. Als je zo bezig bent met kijken in de natuur dan kom je op een goed moment ook buiten de rivier en de zee dingen tegen die je interessant vindt.
Je bent het bos aandacht gaan geven.
Ik zag het wel, maar ik had het nog niet echt goed gefotografeerd. Op gegeven moment ben ik inderdaad ook bewust aandacht gaan geven aan de structuur van bossen in de verschillende jaargetijden. Toen heb ik daar heel veel gefotografeerd en na één jaar maakte ik deze foto, de eerste buiten het water waar ik echt tevreden over was. Hier zie je inderdaad een soort van Jackson Pollock-schilderij. Het zijn kale bomen waar korstmossen op groeien. Die bomen groeien tegen een heuvel op, waardoor je ook niet echt een perspectief hebt. Je weet niet precies hoe het zit. Dat maakt het meteen interessant, want wij zoeken natuurlijk de hele tijd houvast in dingen.
Hier verlies je die houvast.
De complexiteit van die verschillende structuren van de takken doet dan ook weer denken aan die verbondenheid tussen alles.
Zonet stonden we voor het eerste bos. Hier heb je voor het eerst ook dat er bloemen op je foto staan.
Na dat bos ben ik ook gaan kijken naar veldbloemen, korenvelden en zonnebloemvelden.
Daar zit ook een hele mooie complexiteit in. Op een gegeven moment miste ik een soort van detaillering die ik bij die rivier en zee foto’s niet miste.
Dit werk is gemaakt met een nieuwe grootbeeldcamera. We staan nu op pak hem beet vijf centimeter afstand en dan nog is het scherp. In die waterfoto’s zit beweging en dan is dat minder nodig. Hier zie je koren en honderden bloemen en als je heel dichtbij kijkt zelfs insecten en gras. Als je dan wat verderop gaat staan zie je dat het allemaal verbonden is. Met al die gele stipjes.
Het lijkt ook weer bijna een sterrenlucht of kwaststippels. Het nodigt uit om aandacht te geven aan wat je voor je ziet.
Ja, en het symboliseert voor mij ook dat dingen op afstand heel interessant zijn, maar ook complexiteit behouden als je haarscherp en dichtbij kan kijken.
Ik vind het best wel tof dat je ervoor gekozen hebt om niet de voorkant van de zonnebloem te laten zien, maar juist de achterkant. Kun je daar wat over vertellen?
De zonnebloem, die heet een tournesol in het Frans. Ze draaien hun hoofd naar het licht toe. En waarom de achterkant? Ik moet zeggen dat het wel heel erg omlopen was, om aan de andere kant te komen. Misschien was dat wel de overweging om toch maar zo te fotograferen.
Ik vraag het me wel eens af: Waar stond Lenny in vredesnaam toen hij deze foto maakte? Want dat is bijna niet te achterhalen bij alle foto’s die je maakt.
Nou, ik heb altijd mijn privé-helikopter en chauffeur bij me.
Handig.
Dus dan kunnen we altijd daar gebruik van maken.
In dit geval heb ik die aan de kant laten staan. Het is een heuvelachtig landschap, ik sta iets lager In de vallei en ik fotografeer naar boven met een telelens. Die zorgt voor een soort van vertekening waardoor je niet precies weet waar je naar kijkt en hoe het gemaakt is. Het brengt je ook weer een beetje in verwarring. Dat vind ik interessant.
Het nodigt wederom uit tot kijken.
Precies.
Dit doet me denken aan de eerste keer dat ik een bril op sterkte opzette. Dat ik omhoog keek en dacht: verdorie, zitten er gewoon allemaal blaadjes aan die bomen?
Ik heb een huis in Frankrijk. Nou ja, meer een krot in Frankrijk. Die plek is fantastisch, middenin de natuur. Er zijn geen andere bewoners en er is geen ander huis in de omgeving. Dit bos bekleedt de heuvels rondom die vallei. Het is heel oud en heeft een enorme biodiversiteit. Echt een oerbos. Hier op de foto zie je jonge en oude, bijna dode bomen. Dat is prachtig.
Weer die levenscyclus.
Verval hoort ook bij het leven. Dat is onderdeel van wie we zijn. Toen mijn moeder zo ziek was koos ik ervoor om dat te ervaren. Omdat ik dacht: Ik kan hier wel voor wegrennen, maar ik wil dit eigenlijk echt voor honderd procent meemaken. En doorleven.
Ik heb wel eens het gevoel dat mensen heel erg bezig zijn met alle vervelende dingen wegdrukken of ontkennen of verdoven of wegsnijden. Terwijl verval ook zo mooi kan zijn. Hier zie je het naast elkaar. Frisse, jonge bomen, oude en verdorde. Allemaal samen.
Gefotografeerd alsof je er middenin staat.
Nu ik ervoor sta denk ik ook: Shit, ik moet naar Frankrijk. Maar goed, dat is ook het fijne van dit werk. Je kan het gewoon in je huiskamer hebben en elke dag vanaf de bank even hier zijn. Met een kopje thee.
Ben je nieuwsgierig geworden naar het werk van Lenny Oosterwijk? Kom langs in Gallery Untitled! Zijn solo-expo, met nog veel meer nieuw werk, is tot 16 januari 2022 te zien in onze achterste twee zalen. We zijn open op vrijdag, zaterdag en zondag tussen 11.00 en 17.00. Onze webshop is natuurlijk 24/7 open.
Wil je kunstenaar Lenny Oosterwijk ontmoeten? Alvast een werk reserveren? Stuur daarvoor een mail naar info@untitled2011.com.
Interview door: Jasmijn Kam